Πτυχιακή

Η βαλίτσα με τα φάρμακα κι η βαλίτσα με τα όπλα

Απόλυτο σκοτάδι. Βρίσκονται μέσα του. Θα περίμεναν να δουν ζωγραφισμένα τελάρα. Οτιδήποτε άλλο δεν είναι τέχνη, όπως ο Χ επαναλαμβάνει τόσο συχνά με φάτσα σαν να γεύεται σκατό. Είναι διάσημος και μάλιστα διεθνής, σαν τον άλλο τον φίλο του τον νταή καλλιτέχνη που έτσι και του πεις τίποτα θα σου ρίξει στα μούτρα ένα «η τέχνη θέλει μπράτσα», ή αν δεν φοβάται να συντάξει μεγαλύτερη πρόταση θα τολμήσει το «στρατό έχεις πάει; ε πάνε πρώτα να γίνεις άντρας και μετά έλα να μου μιλήσεις». Ο Χ δε, αναμεμιγμένος μπούφος με φασίστα, είναι επίσης διάσημος ως ο καθηγητής που αρνήθηκε να δεχτεί σπουδαστή στο εργαστήριό του μιας και ήταν αλβανός, γιατί απλά «εγώ αλβανούς δεν παίρνω στο εργαστήριό μου» κι έπειτα γλύτωσε την πίσσα και τα πούπουλα καθώς οι επαναστάτες φοιτητές ασχολούνταν τότε με την τέχνη τους -εδώ, είναι αξιοπερίεργο το συλλογικό πνεύμα της σχολής. Χ και νταής είναι ο μεγάλος πειρασμός μου για αυτήν την πτυχιακή. Τους σιχαίνομαι, όπως σιχαίνομαι τη σχολή, όπως σιχαίνομαι την «τέχνη», αυτήν την πολιτισμένη θείτσα. Μετά από τέσσερα χρόνια καθαρού αέρα, εκτός σχολής, να που είμαι και πάλι εδώ, σε αυτό το σκοτεινό δωμάτιο, με τους πέντε καθηγητές. Ο Χ κάθεται έξω αρνούμενος να δει, αλλά θα βαθμολογήσει, αλλά θα πληρωθεί. Ο άλλος δεν ήρθε καν -το συνηθίζει. Ο νταής είναι μέσα, θα μασουλάει το καρότο του πάλι. Αυτοί είναι πανεπιστημιακοί. Έτσι και τους γνωρίσεις λιγάκι παραπάνω θα νομίσεις ότι πέρασες σε κανα ίδρυμα. Χαρακτηριστικό αυτού του τύπου ανθρώπου είναι η λαγνεία για εξουσία μιας και είναι ο μόνος τρόπος να καλυφτούν, και να θαφτούν μέσα του, οι καρπαζιές που εισέπραττε τα χρόνια του σχολείου. Είμαι επιεικής μήπως; Δεν ξέρω, δε μ' ενδιαφέρει. Έμπλεξα μ' αυτούς. Ήμουν μικρός όταν αποφάσισα να χτυπηθώ σε αυτό το γελοίο σύστημα των εισαγωγικών εξετάσεων που αν είχα την ελάχιστη υποψία δεν θα έμπαινα σε κόπο. Ο ρομαντισμός μου εκείνος που μου γέννησε επιθυμίες περί σπουδής της τέχνης αποδείχτηκε ηλιθιότητα, όπως άλλωστε κάθε ρομαντισμός (για) την εποχή αυτή, που αγνοούσα το λάδωμα ως ήθος αυτής της σχολής, ως τρόπο επιτυχίας, που αγνοούσα ακόμα το καθ-ιερωμένο γλείψιμο το οποίο κλείνει το μάτι φιλικά στον υποψήφιο καλλιτέχνη καριερίστα. Μου αρέσει ή όχι, όχι, είμαι εδώ, στην σκοτεινή αίθουσα. Πρέπει να ξεμπλέξω. Για τον δυτικό άνθρωπο η σκέψη θαρρείς περιορίζεται στην όραση, σ' αυτό που βλέπει, έμαθε να βλέπει και βλέπει με συγκεκριμένο τρόπο -κρίνω βάσει αυτού που «βλέπω»- που κι αν τυφλωνόταν πάλι το ίδιο θα έβλεπε. Τα υπόλοιπα είναι ζόρικο άθλημα. Τους έχω στερήσει την όραση. Δεν πρόλαβα να τοποθετήσω ύλες στο δάπεδο, νερό, κόλλα, χώμα, χαλίκι, που θα ενέτεινε τον ερεθισμό των αισθήσεων -πρόφτασα τελευταία στιγμή, όπως πάντα. Δεν βλέπουν και συνεπώς δεν γνωρίζουν ότι πίσω από το σκοτάδι στέκει μια άδεια, λευκή αίθουσα. Δεν υπάρχουν οπτικά αντικείμενα. Παίζει πράξη ηχητική, δύο φωνές μιλούν, διαδέχονται η μία την άλλη, στο βάθος Cave. Αισθήσεις. Αφιερωμένο στον Guy Debord και στο hurlements en faveur de Sade. Διέγερση. Για μια στιγμή αδυνατώ να συλλάβω το πώς τοποθετούμαι στον χώρο. Ο χώρος γίνεται ρευστός. Θα τελειώσει και ο Ηλίας θα ανοίξει το φως. Θα διαπιστώσουν ότι δεν υπάρχει τίποτα. Ό,τι υπήρξε ή μπορεί να υπάρξει είναι δημιούργημα της δικής τους σκέψης που κινητοποιείται από το ενεργό σώμα, από τις ερεθισμένες -πρώην νεκρές ή έστω μουδιασμένες- αισθήσεις, εάν. Γουστάρω. Ο νταής με μία κίνηση του χεριού μού στερεί το βάθος, μου βλάπτει την κυοφορία. Η φοβία του, η αίσθηση ανασφάλειας που αντικαθιστά την απολεσθείσα αίσθηση της όρασης, που δεν υφίσταται χωρίς αυτήν -ξένος αυτός ως προς το σώμα του- κάνει μια χειρονομία ανάλογη εκείνης που ξύνει, μουτζουρώνει, ευτελίζει τον πίνακα του ζωγράφου, ανοίγει το παραβάν και επιτρέπει το φως, («εμείς εγκλωβισμένοι στη γεωμετρία/ η σαφήνεια των αντικειμένων είναι η απόκρυψη του βάθους από το φως/ το φως ως στέρηση», λέει η φωνή με ένταση νύχτας), παρεμποδίζει τη διαδικασία όπου το έργο γίνεται, έτσι επειδή δεν αντέχει, επειδή εν τέλει δεν έχει καμία ευαισθησία. Εξουσία. Και τι έγινε που σε λίγο θα αποδειχτεί ότι δεν έχει ιδέα για το ποιος είναι ο Debord, που δεν έχει ακούσει ποτέ του το όνομα Wittgenstein; -τι έλεγε ο Nietzsche; παλαβός δεν ήταν αυτός; Κάτι πήρε το αφτί μου για τον de Sade. Και λοιπόν; Πράγματι δεν έχει σημασία αν ξέρει ή έχει ακούσει κάτι, αρκεί που έχει κάνει κοπελίτσες να κλάψουν στις πτυχιακές επιβεβαιώνοντας την αρσενική ισχύ του, αρκεί το ότι ζει στο σήμερα που τα αξιώματα σού προσδίδουν την αξία τους σε πνεύμα αντικειμενοποιώντας σε, κατά τον τρόπο που ο μητροπολιτης γίνεται αυτομάτως σεβασμιότατος και παναγιότατος. Όσο για τους επαναστάτες φοιτητές, αυτοί δεν αγωνίζονται, τώρα, για τη μη-αξιολόγηση των νταβατζήδων τους; δεν αγωνίζονται ώστε όλα να παραμείνουν ως έχουν; Τα ξέχασες αυτά; Όταν αποφάσισα να επιστρέψω στη σχολή και να κάνω την πτυχιακή έπεσα στις καταλήψεις. Οι ίδιοι οι καθηγητές -κάποιοι- είχαν ενημερώσει τους λακέδες σπουδαστές τους πως αν τάσσονταν με το μέρος τους, αν έβαζαν λουκέτο στη σχολή χωρίς φυσικά να τους εκθέσουν, θα τους βοηθούσαν στα πτυχία. Μάλιστα. Συστεγαζόμαστε σε προκάτ. Αυτά κάθε χρόνο βουλιάζουν, ομοιάζουν, ολοένα στη λάσπη πιο βαθιά, των κατοίκων τους τις συνήθειες. Είμαι σε ένα προκάτ και δουλεύω, όταν μια φοιτήτρια από εκείνες που δεν παίρνουν για καμιά δεκαπενταριά χρόνια πτυχίο μιας και προέχει η επανάστα στη σχολή, η κατήχηση και ο αγών, μπαίνει μέσα και ξαφνιασμένη που με βλέπει αρχίζει τη μπουρδολογία. «Απαγορεύεται να βρίσκεσαι εδώ» - «τι μου λες»; Δεν πτοείται, είναι εκπαιδευμένη. «Που βρήκες κλειδιά;» ανακριτικά βεβαίως - «δηλαδή πιστεύεις τώρα πως πρέπει να σου απαντήσω;», χωρίς καν βασανιστήρια; Σιγά που θα μασούσε, «έχεις πάρει άδεια από το συντονιστικό της κατάληψης;» - «τι πράγμα;». «Πρέπει να πάρεις άδεια. Οι αποφάσεις του συντονιστικού…» - «να πεις στο συντονιστικό ότι το γράφω στα παπάρια μου, αν ενοχλούνται που δουλεύω ας έρθουν να με βγάλουν». Έφυγε θυμωμένη -έτσι γίνεται όταν θεωρείς, σαν νιώθεις, πως έχεις εξουσία πάνω σε κάτι και αυτό το κάτι ξάφνου δεν σε υπακούει. Μίσος για τον μπάτσο που έχεις μέσα σου, για τον πολιτικό που έχεις μέσα σου, τον δικαστή, τον καθηγητή, τον δημόσιο υπάλληλο, τον καλλιτέχνη. Το μίσος σου απέναντι στον εαυτό σου. Όλα τ' άλλα είναι προβολές, εξωτερικεύσεις -η κοινωνική σου ζωή. Τα παιδιά του συντονιστικού έκαναν πάρτι στο κτήριο του παιδαγωγικού και η ανυπόφορη, σαν τη γλώσσα τους, μουσική έφτανε στα αφτιά μου ως τιμωρία για τη βλασφημία μου. Η ηχητική πράξη σβήνει. Αυτή είναι η σχολή, την τελευταία δεκαετία τουλάχιστον. Αν δε σ' αρέσει κάτσε σπίτι σου. Τα φώτα ανοίγουν. Όλοι μας αποστρέφουμε το κεφάλι από την πηγή του κακού. Ανάβω τσιγάρο. Ο νταή

Τελείωσα, αυτό ήταν. Άντε γεια.

Καλοκαίρι του δύο χιλιάδες έξι -κι όλες οι αισθήσεις μου ήταν πίσω από την εποχή τους, είχαν άνοιξη.

Στην ορκωμοσία ήθελα να γελάσω. Ή να ξεράσω. Έπεφτε ο όρκος σύννεφο κι από τ' αφτιά τού άϋπνου οργανισμού μου το μυρμήγκιασμα λέξεων-σκέψεων διάχυτων στον χώρο ολοένα και δυνάμωνε …να 'μαι καλός χριστιανός, καλός καλλιτέχνης, καλό παιδί, καλός δημόσιος υπάλληλος. Αν είσαι καλός όπως η κοινωνία σε θέλει θα ανταμειφθείς με βόλεμα, αξίωμα και μπόλικο πνεύμα. Ένας παραδείσιος θάνατος. Το κατ' εικόνα και καθ' ομοίωσιν έχει μπει καλά κάτω από το πετσί μας, στις εκφράσεις μας, στη νοοτροπία μας. Αναρωτιέμαι αν θα έλεγε ή θεωρούσε ποτέ κανείς καλό, σε μια οποιαδήποτε κοινωνία από αυτές που γνωρίζουμε, έναν Rimbaud, Nietzsche, Debord, Duchamp, Εμπειρίκο, Caravaggio. Παραβλέποντας φυσικά πόσο γελοίο ακούγεται αυτό το «καλός» στην περίπτωσή τους -και συνεπώς πόσο γελοία μπορεί να είναι μια κοινωνία, που η αντίληψή της είναι δέσμια αυτής της ηθικότητας. Ωστόσο, την καταλαβαίνω αν πει πως δεν φταίει. Προστατεύει τον εαυτό της από την αλλοίωση, το γίγνεσθαι.

Η τέχνη εναντίον της κοινωνίας.

ή

κολάΖ

• Αν κάναμε μία ταινία τέχνης που αφορούσε αυτή τη γενιά, τη γενιά μας, δε θα 'ταν παρά μια ταινία πάνω στην απουσία των έργων της. Το έργο τέχνης είναι ον. Το ον αυτό δεν είναι αντικείμενο, είναι ένας κόσμος. Ο κόσμος του έργου τέχνης δεν είναι εξωτερικό σύστημα αναφοράς στο οποίο παραπέμπει το έργο. Ο κόσμος του έργου τέχνης είναι το ίδιο το έργο. Ο καλλιτέχνης είναι η προέλευση του έργου, το έργο είναι η προέλευση του καλλιτέχνη. Κανένας δεν είναι χωρίς τον άλλον. Μια ορμή για ενότητα, μια επέκταση πέρα από το πρόσωπο, την καθημερινότητα, την κοινωνία, την πραγματικότητα, πάνω από την άβυσσο του παρέρχεσθαι. Ένα παθιασμένο οδυνηρό ξεχείλισμα σε πιο σκοτεινές, πιο πλήρεις, πιο ρευστές καταστάσεις. Μια εκστατική κατάφαση προς το συνολικό χαρακτήρα της ζωής ως αυτό το οποίο παραμένει το ίδιο, εξίσου δυνατό, εξίσου μακάριο παρόλη την αλλαγή. Το μεγάλο πανθεϊστικό μοίρασμα της χαράς και της λύπης που καθαγιάζει και ονομάζει καλές ακόμα και τις πιο φοβερές και αμφίβολες ιδιότητες της ζωής. Η αιώνια θέληση για τεκνοποιία, για γονιμότητα, για επιστροφή. Το συναίσθημα της αναγκαίας ενότητας της δημιουργίας και της καταστροφής. Τα παπούτσια του Van Gogh, γεύμα στη χλόη, το ξυρισμένο κεφάλι του Duchamp σημαία. Το βραδινό αστέρι γκρεμιζόταν κι αυτό, αφήνοντας μια πορώδη καμπύλη. Η νέα ομορφιά θα είναι η δημιουργία καταστάσεων. Μπορείς πάντα να κάνεις ένα έργο όπως τραγουδάς ένα τραγούδι, με έκφραση ή χωρίς έκφραση. Άραγε μπορείς να αφήσεις έξω το έργο και να κρατήσεις την έκφραση; Πάντοτε είμασταν κάθετοι σε τούτο: η ατμόσφαιρα που δεν μπορεί να αποσπαστεί από το πράγμα -μα τότε δεν είναι ατμόσφαιρα. Γνωρίσαμε πολιτείες πολλές, μάθαμε πολλών ανθρώπων τις βουλές, και ζήσαμε καταμεσίς στο πέλαγος πάθη πολλά που μας σημάδεψαν. Έπεφτε η νύχτα μέσα από βράχια που την κλωτσούσαν πέρα δώθε με μανία. Ακούστηκαν και πολλές βλαστήμιες. Ώ αυτή η καταδίκη της αγρύπνιας, η μαρτυρία της βαναυσότητας, το σύριγμα του ανέμου που τρελαίνει, ο ύπνος των θεών. Χτυπούσε στα στήθη μας πόνος. Έξω έβρεχε, κι όπως όλα δείχνανε θα συνεχιζότανε ωσότου ο κόσμος πέθαινε στη γλάστρα του από αμέλια ή φροντίδα περισσή. Έπεφτε η νύχτα και τα βράχια την κλωτσούσαν κερδίζοντας τον χρόνο τους που λιγόστευε, κερδίζοντας από το μηδέν τη γραφική παράσταση μιας άρνησης, σπάζοντας την ελεύθερη πτώση, δημιουργώντας μια αιτία από τον πεισματικό τους λόγο, κλέβοντας μεδούλι απ' αυτό που δεν γνωρίζει έλεος. Η κούραση υποχωρούσε στο αδυσώπητο του νόμου της βαρύτητας. Στεκόμασταν εκεί κι ακούαμε τα συντελεσμένα. Πονούσαμε περισσότερο. Κι όμως παραμέναμε βουβοί. Η νύχτα έπεσε. Τα βράχια κοίταζαν με κομμένη ανάσα τα βάραθρα. Η παραγόμενη ηχώ της κάλυπτε κάθε βλαστήμια πέρα απ' το όριο του χρόνου. Εμείς εγκλωβισμένοι στη γεωμετρία. Η σαφήνεια των αντικειμένων είναι η απόκρυψη του βάθους από το φως. Το φως ως στέρηση. Δε θα θέλαμε να υποτιμήσουμε τις αξιαγάπητες αρετές. Αλλά το μεγαλείο της ψυχής δεν είναι συμβατό μ' αυτές. Ακόμη και στις τέχνες το μεγάλο στιλ αποκλείει το ευχάριστο. Μας δίδασκαν ανοησίες. Τώρα είμαστε ικανοί για κάθε είδους βλαστήμιες. Κοιτάξαμε μέσα μας. Μετά τις πρώτες αγριότητες βαδίσαμε τα δάση μας. Γίναμε και πάλι παιδιά. Γούστο σημαίνει εκλεπτυσμένη αίσθηση. Αλλά η αίσθηση δεν κάνει τίποτε, απλώς δέχεται. Το γούστο ρυθμίζει. Η γέννηση δεν είναι δική του υπόθεση. Το γούστο κάνει τα πράγματα αποδεκτά: σφίγγει ή λασκάρει βίδες -δεν κατασκευάζει ορολογιακούς μηχανισμούς. Ακόμα και το λεπτότερο γούστο δεν έχει καμία σχέση με τη δημιουργία. Ο μεγάλος δημιουργός δεν χρειάζεται να έχει γούστο. Το παιδί έρχεται στον κόσμο τέλεια διαμορφωμένο. Η έννοια δημιουργώ είναι σήμερα εντελώς μη ορίσιμη, μη πραγματοποιήσιμη, απλώς μια λέξη, μία υποτυπώδης επιβίωση από τις εποχές της δυσειδαιμονίας. Δεν μπορεί κανείς να εξηγήσει τίποτε με μία απλή λέξη. Αν κάναμε μία ταινία τέχνης που αφορούσε αυτή τη γενιά, τη γενιά μας, δε θα 'ταν παρά μια ταινία πάνω στην απουσία των έργων της. Τώρα μόνο το Σώμα, το Σώμα ως εννιαίο, υπέροχο, μαγικό. Ο Καρτέσιος αποκεφαλισμένος στο μεγάλο μεσημέρι μας.

• debordheideggernietzscheγεωργίουwittgensteinόμηροςγεωργίουγεωργίουnietzscheγεωργίουwittgensteinwittgensteinnietzschedebordγεωργίου

γ. γεωργίου